Begrippen onthouden is essentieel bij vakken als maatschappijleer, biologie, economie, geschiedenis en aardrijkskunde. Toch kan het behoorlijk saai of lastig zijn om al die termen uit je hoofd te leren. Ezelsbruggetjes kunnen dan helpen! In deze blog leggen we uit wat ezelsbruggetjes precies zijn, hoe je ze zelf kunt maken en we geven handige voorbeelden per vak. Zo kun je begrippen makkelijker, sneller én leuker begrippen overhoren. Lees snel verder en ontdek hoe begrippen overhoren met ezelsbruggetjes jou kan helpen.

Wat zijn ezelsbruggetjes?

Ezelsbruggetjes zijn geheugensteuntjes: korte zinnetjes, rijmpjes, visuele beelden of associaties die je helpen informatie beter te onthouden. Het is voor je hersenen lastig om losse feitjes of begrippen te onthouden zonder context. Maar door een opmerkelijk, grappig of opvallend verband te leggen tussen het begrip en iets anders, lukt het veel beter om nieuwe begrippen langdurig te onthouden. Dit werkt omdat je brein informatie makkelijker opslaat als die informatie grappig, vreemd of bekend voorkomt. Door een nieuw begrip te koppelen aan iets wat je al kent (of aan iets geks of hilarisch), blijft het veel beter hangen!

Waarom werken ezelsbruggetjes zo goed?

Volgens cognitief onderzoek onthouden we informatie beter en langer als we die kunnen koppelen aan iets wat we al weten. Ezelsbruggetjes creëren precies zo’n koppeling, waardoor de informatie langer blijft hangen. Dit effect is onder meer aangetoond door de Canadese psycholoog Allan Paivio met zijn Dual Coding Theory (bron). Die theorie toont aan dat we informatie beter onthouden als we het zowel verbaal (in woorden) als visueel (in beelden) coderen . Een ezelsbruggetje doet vaak allebei: je hebt een woord én een beeld of associatie. Dit is waardoor begrippen overhoren met ezelsbruggetjes kan helpen.

Voorbeelden van ezelsbruggetjes per vak

Maatschappijleer

• Trias Politica: Trias betekent drie – de Trias Politica zijn dus de drie machten: de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht (denk: driehoek met drie punten).
• Socialisatie: In dit woord zie je “sociaal” – socialisatie is het proces waarbij je sociaal gedrag leert van anderen (zoals je familie, school, vriendenkring).

Biologie

• Fotosynthese: Denk aan foto → flits → licht. Synthese betekent samenstellen. Fotosynthese is dus iets met licht samenstellen, namelijk de manier waarop planten met behulp van licht hun eigen voedingsstoffen maken.
• Taxonomie: Taxonomie is de manier waarop de biologie organismen ordent en indeelt. Hier kun je ook een beeld bij bedenken: een taxi-chauffeur die dieren in zijn taxi op volgorde zet van klein naar groot.

Economie

• Inflatie: Stel je een ballon voor die steeds verder wordt opgeblazen, de ballon wordt groter, net als de prijzen bij inflatie stijgen .
• Vraag en aanbod: Onthoud dit ezelsbruggetje: “vraag omhoog = prijs omhoog; aanbod omhoog = prijs omlaag.” Je kunt er ook een weegschaal bij tekenen in gedachten, waarbij vraag en aanbod in balans moeten zijn.

Aardrijkskunde

• Delta: Een delta (de monding van een rivier met vertakkingen) ziet er vaak uit als de Griekse letter Δ (delta). Onthoud dus: een delta lijkt op Δ, waar een rivier zich splitst in meerdere takken .
• Eb en vloed: Bij eb gaat het water eindeloos beneden (eb = laag water), bij vloed komt het verschrikkelijk hoog (vloed = hoog water). Het is een gek zinnetje, maar zulke overdrijvingen helpen je onthouden wat eb en vloed betekenen.

Natuurlijk zijn dit maar een paar voorbeelden. Het mooiste is als je je eigen ezelsbruggetjes maakt, want die onthoud je vaak nóg beter (het zijn immers jouw eigen grappige gedachten).

Hoe kun je zelf ezelsbruggetjes bedenken?

Zelf ezelsbruggetjes verzinnen is makkelijker dan je denkt. Probeer een van de volgende tactieken:

• Bedenk een rijm of grappige zin. Maak een kort zinnetje dat rijmt of opvallend is. Hoe gekker hoe beter. Je kunt bijvoorbeeld de eerste letters van een reeks woorden pakken en daar een zin van maken.
• Gebruik associaties: Koppel het begrip aan iets wat je al kent, zoals een naam, plek, liedje of dier. Het werkt vooral goed als jij persoonlijk al een associatie hebt met de betekenis. Bijvoorbeeld, moet je het begrip “plankton” leren? Als je buurman Frank Ton heet, stel je hem voor als een minuscuul garnaaltje in de zee, zo onthoud je dat plankton piepkleine zeediertjes zijn.
• Denk in beelden: Maak in je hoofd een grappig of opvallend beeld dat past bij het begrip. Hoe absurder het beeld, hoe beter.

Wees niet bang om gek of creatief te denken. Vaak zijn de eerste dingen die in je opkomen al prima ezelsbruggetjes, juist omdat ze persoonlijk zijn.

Ezelsbruggetjes verzinnen met AI

Misschien ben je na een aantal woorden de inspiratie kwijt om zelf nog ezelsbruggetjes te bedenken. Of je vindt bij een bepaald begrip maar geen goede associatie. In dat geval kun je ook een AI-tool inschakelen voor een beetje hulp. Vraag bijvoorbeeld aan een chatbot zoals ChatGPT om een ezelsbruggetje bij een lastig woord te verzinnen. Het is slim om meerdere opties op te vragen. Je kunt dan zelf kiezen welke het beste bij jou past en die blijft dan meestal ook het beste hangen. Heb je ChatGPT of een andere AI tot je beschikking? Probeer eens prompts als: “Bedenk een grappig ezelsbruggetje voor het begrip ‘fotosynthese’.” Of “Kun je 3 ezelsbruggetjes verzinnen om het verschil tussen ‘kracht’ en ‘energie’ te onthouden?” bekijk de verschillende suggesties. Vaak kun je de AI-hints nog aanpassen tot ze voor jou logisch (of grappig) genoeg zijn om te onthouden.

Tip: Wil je slim gebruikmaken van AI-tools zoals ChatGPT bij het begrippen overhoren en woordjes leren? Lees dan hier al onze tips over hoe AI je studiehulp kan zijn!

Tips om ezelsbruggetjes slim te gebruiken

• Herhaal ze regelmatig. Blijf je ezelsbruggetjes van tijd tot tijd herhalen, zodat je ze niet vergeet. Een ezelsbruggetje werkt pas echt goed als het meteen in je opkomt wanneer je het begrip ziet en dat bereik je door herhaling. Hoe vaak moet je herhalen? Lees hier hoe je het beste kunt spreiden en plannen.
• Combineer met flashcards: Heb je flashcards gemaakt voor je begrippen? Schrijf het ezelsbruggetje dan op de achterkant van het kaartje, naast de definitie. Zo leer je het begrip en het ezelsbruggetje in één keer door. De volgende keer dat je het begrip ziet, zal het ezelsbruggetje automatisch in je opkomen.
• Werk samen: Ga samen met klasgenoten ezelsbruggetjes bedenken. Twee mensen weten er meer dan één! Bovendien is samen gekke geheugensteuntjes verzinnen hartstikke leuk. Je zult merken dat jullie elkaar’s ezelsbruggetjes ook makkelijk onthouden (“Weet je nog die van Pietje over die ballon bij inflatie?”).
• Maak het niet te ingewikkeld: Een ezelsbruggetje moet je helpen, niet in de war brengen. Hou ze dus simpel. Als je een geheugensteuntje verzint dat zó vergezocht is dat je het zelf nauwelijks onthoudt, dan schiet het zijn doel voorbij. Het beste ezelsbruggetje is vaak het eerste dat in je opkomt bij een begrip, vertrouw daarop.

Begrippen overhoren met ezelsbruggetjes

Ezelsbruggetjes zijn effectieve hulpmiddelen om begrippen te leren bij vakken als maatschappijleer, biologie, economie, geschiedenis en aardrijkskunde. Door creatief te zijn en begrippen te koppelen aan bekende woorden, beelden of grappige situaties, kun je ze beter onthouden. Probeer het zelf en ontdek of begrippen overhoren met ezelsbruggetjes ook zo goed voor jou werkt!